پانکراتیت

التهاب پانکراس (لوزالمعده) را پانکراتیت می‌گویند.

پانکراس غده‌ای پهن، مسطح و بلند است که در پشت معده در قسمت فوقانی شکم قرار دارد. این غده آنزیم‌های مؤثر در هضم غذا و همچنین هورمون‌هایی را تولید می‌کند .که بر نحوه تنظیم فرایندهای مربوط به قند (گلوکز) در بدن اثر می‌گذارند.

این بیماری به دو صورت حاد و مزمن بروز می‌یابد؛ در پانکراتیت حاد بیماری به یکباره فرد را درگیر می‌کند و چند روز طول می‌کشد.حال آن که پانکراتیت مزمن طی چندین سال بروز می‌یابد. موارد خفیف التهاب پانکراس بدون درمان برطرف می‌شود. اما موارد شدید عوارض خطرناکی را به دنبال دارد.
 
انواع پانکراتیت
این بیماری ممکن است به عنوان پانکراتیت حاد رخ دهد یعنی به طور ناگهانی ظاهر شود و روزها ادامه پیدا کند. پانکراتیت مزمن، شرایطی است که پانکراتیت که در طی سال های متمادی طول بکشد و درمان نشود.1
 

علائم پانکراتیت چیست؟

بیشتر افرادی که دچار پانکراتیت مزمن هستند، به‌عنوان اولین علامت بیماری، درد را در ناحیه بالای شکم و در قسمت میانی لوزالمعده احساس می‌کنند. در عکس‌برداری از لوزالمعده برخی از افرد هم، التهاب مشخص است. یعنی با اینکه نشانه‌ای را در خود احساس نمی‌کنند اما با عکس‌برداری از لوزالمعده می‌توان متوجه التهاب در این عضو از بدن‌شان شد. سایر علائم پانکراتیت به شرح زیر است:

دردی که در قسمت بالایی بدن احساس می‌شود و در کمر و پشت به‌صورت نواری از درد می‌پیچد؛

مشکل در هاضمه و گوارش؛

حالت تهوع یا استفراغ؛

آزردگی در ناحیه شکم؛

کاهش وزن غیرارادی؛

نفخ شکم و تورم آن؛

سکسکه؛

تب.

پانکراتیت مزمن باعث اسهال چرب هم می‌شود. یعنی حالتی که چربی مدفوع بیش‌ازحد است و بوی به‌شدت ناخوشایندی هم ایجاد می‌کند. مدفوع چرب نشانه مشکل و جذب نامناسب مواد در دستگاه گوارش است. یعنی بدن مواد مغذی لازم را جذب نمی‌کند و علت هم عدم تولید و ترشح آنزیم‌های هاضمه برای تجزیه مواد غذایی است.

درد مربوط به مشکلات لوزالمعده از چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد. در موارد حاد، این درد می‌تواند به‌شکل دائمی فرد را آزار دهد. ضمن اینکه هنگام دراز کشیدن یا غذا خوردن، درد افزایش هم پیدا می‌کند. درازنشست و خم کردن بدن رو به جلو می‌تواند تا حدی از این درد بکاهد.2

علت بیماری پانکراتیت چیست

پانکراتیت زمانی اتفاق می افتد که آنزیم های گوارشی فعال می شوند. عواملی که احتمال بروز التهاب پانکراس را افزایش می دهند، عبارتند از:

– سنگ کیسه صفرا شایعترین علت پانکراتیت حاد می باشد.

– جراحی شکم

– مصرف بیش از حد مشروبات الکلی

– مصرف برخی داروها

– فیبروز کیستیک

– بالا بودن سطح کلسیم خون

– بالا بودن سطح تری گلیسیرید خون

– عفونت

– آسیب های شکم

– چاقی و اضافه وزن

– سرطان پانکراس.3
 

عوامل خطر پانکراتیت

عواملی که خطر ابتلا به التهاب پانکراس را افزایش می دهد عبارتند از:
 
 مصرف زیاد الکل
 تحقیقات نشان می دهد که مصرف کنندگان الکل زیاد در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
 
 سیگار کشیدن
 افراد سیگاری به طور متوسط ​​سه برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری در معرض پانکراتیت مزمن قرار دارند. اما ترک سیگار خطر شما را به نصف کاهش می دهد.
 
 سابقه خانوادگی پانکراتیت
 نقش ژنتیک در پانکراس مزمن به طور آشکارا شناخته می شود. اگر اعضای خانواده شما این بیماری را دارند، احتمال ابتلای شما بیشتر می شود، به خصوص هنگامی که با سایر عوامل خطر همراه است.1
 

تشخیص پانکراتیت چگونه است؟

پزشکان برای تشخیص این مشکل از تلفیق تصویربرداری از لوزالمعده و آزمایش‌های خون استتفاده می‌کنند. در صورت ابتلا به پانکراتیت حاد، فرد دردهای شدیدی را متحمل می‌شود و سطح آنزیم‌های لوزالمعده او به‌طرز محسوسی در نتیجه آزمایش خون بالا می‌رود.

برای تشخیص وضعیت ساختمان لوزالمعده، علائم التهاب و کسب اطلاع از وضع مجاری لوزالمعده و صفرا از سی‌تی‌اسکن (Computed Tomography)، ام.آر.آی (MRI) و سونوگرافی استفاده می‌شود. آزمایش مدفوع هم می‌تواند به تشخیص سطح چربی در آن کمک کند.2
 

درمان پانکراتیت چگونه است؟

برای درمان پانکراتیت حاد و مزمن معمولا بیمار را بستری می‌کنند. لوزالمعده عضو مهمی در گوارش و هاضمه است و به همین خاطر برای بهبود و درمان آن نیاز به استراحت کافی وجود دارد.

در طول درمان، از طریق تزریق وریدی یا لوله‌ای موسوم به نازوگاستریک که مستقیما از بینی به درون معده می‌رود، مواد و مایعات مغذی به فرد داده می‌شود. امکان مصرف غذا و مایعات از طریق دهان، وابسته به شرایط فرد است. برخی از افراد بعد از چند روز احساس بهبود می‌کنند و برخی دیگر برای بهتر شدن نیاز به گذر یک تا دو هفته دارند.


 
رژیم غذایی
رژیم غذایی سالم با چربی کم، نقش مهمی در درمان دارد. افراد مبتلا به پانکراتیت برای بهبودی باید به مصرف میزان چربی در رژیم غذایی‌شان توجه داشته باشند. زیرا عملکرد لوزالمعده آنها نامطلوب است و سلامت این عضوشان به خطر افتاده است.

اشخاص مبتلا به این مشکل باید وعده‌های غذایی کم‌حجم را در دفعات بیشتر مصرف کنند تا فشار کمتری به دستگاه گوارش‌شان وارد شود. ضمن اینکه باید از مصرف مواد چرب خودداری کنند و آب و مایعات بیشتری برای هیدراته‌نگه‌داشتن بدن بنوشند. احتمالا پزشک هم برای آنها مکمل‌های ویتامینی تجویز می‌کند تا مواد غذایی مورد نیاز بدن‌شان تأمین شود.
 
جراحی
کشف علت و ریشه مشکل لوزالمعده بخشی از فرایند تشخیص است. اگر پزشک عامل بیماری را انسداد در مجاری صفرا یا سنگ کیسه صفرا تشخیص داد، به جراحی نیاز است.
 
تغییرات در سبک زندگی
کنار گذاشتن مصرف الکل و تنباکو به درمان بهتر و کامل‌تر کمک می‌کند. در صورت نیاز برای ترک این موارد باید با پزشک صحبت کنید.
 
روش‌های جایگزین برای کاهش درد
در بیمارستان برای کاهش درد از مسکن‌های تزریقی استفاده می‌شود. البته درمان‌های دیگری، مانند یوگا را هم می‌توان جایگزین کرد. درصورتی‌که روش‌های معمول و سنتی مناسب نبود، تمریناتی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن هم به کاهش درد کمک خواهند کرد. این سبک از درمان‌ها، حرکات بدن را آرام و کنترل می‌کند و باعث می‌شود که تمرکز ذهن از درد کنار برود.2
 

عوارض پانکراتیت

– سودوسیست: پانکراتیت حاد می تواند منجر به تجمع مواد اضافی و مایعات و تشکیل کیست کاذب در پانکراس شود. در صورتی که این کسیت بزرگ شود، احتمال پارگی آن بیشتر خواهد بود.

– عفونت. پانکراتیت، باعث می شود پانکراس نسبت به باکتری و عفونت حساس شود.

– مشکلات کلیوی

– مشکلات تنفسی

– دیابت

– سوء تغذیه

– سرطان پانکراس.3
 

پیشگیری

اگرچه پزشکان هنوز اطلاعات کاملی از پانکراتیت ندارند، می‌توان با رعایت موارد زیر مانع بروز مجدد آن شد:

چنانچه دلیل ابتلا به این بیماری سنگ کیسه صفرا باشد و کیسه صفرا از بدن خارج نشده باشد، باید از مصرف غذاهای چرب و روغنی، مانند کره و نیمرو، خودداری کرد.

تهیه برنامه غذایی مناسب به کمک متخصص بیماری‌های گوارشی

ممکن است تا در نهایت لازم شود که کیسه صفرا درآورده شود. پزشک بیمار را در خصوص ضرروت انجام این عمل راهنمایی می‌کند.

پرهیز از استعمال دخانیات و مشروبات الکلی

بیماری پانکراتیت در هر سنی حتی در کودکان البته با درصد شیوع خیلی کم نیز ممکن است به وجود آید. پزشک پس از تشخیص بیماری و نوع آن اقدام به درمان پانکراتیت می کند. جراحی فقط در مواردی که درمان های بدون جراحی کمکی به بهبودی بیمار نکند، تجویز می شود.4

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.chetor.com
3.www.doctor-sadeghi.com
4.www.drrezadoost.ir